Bilgisayar Mühendisleri Portalı

Microsoft'un yeni duyurduğu Adobe Flash'ın koltuğuna aday söylentileri yayılan Silverlight, .Net Framework 3.0 ile gelen Windows Presentation Foundation / Everywhere'in (WPF'nin light versiyonu) yeni adı.

İnternette sörf yaparken bir Silverlight içeriği görüntülendiğinde Flash'ta olduğu gibi sizi eklenti (plug-in) yükleme sayfasına yönlendiriyor, eklentiyi indirip kurduğunuzda Flash gibi internet tarayıcınıza yerleşiyor ve görüntülemeye başlayabiliyorsunuz.

Silverlight plug-in uzunluğu Flash'a göre daha büyük, 1.1 Alpha Windows versiyonu 5 MB'a yakın, MAC versiyonu ise 10 MB sanırım, bir de kendini güncelleme fonksiyonu eklemişler.

Silverlight işletim sistemi olarak şu anda sadece Windows ve Mac OS X'de çalışıyor ve bu ikisi için yarı Open Source SDK'sı da mevcut (DLR ve IronPython'u BSD tarzı bir lisansla açtı, CLR'ı açmadı), tarayıcı olarak da tüm yaygın tarayıcıları destekliyor deniyor ama ben Firefox'ta sorun yaşadım. Linux içinse Mono projesinin başındaki Miguel de Icaza sene sonuna kadar sürüm bir hazırlayacaklarını duyurdu. Buna karşın Flash, Linux da dahil olmak üzere çoğu platformda çalışıyor ve Flex adıyla cross-platform open source SDK'ya da sahip.

Flash görsel işlemlerini (rendering) soft rendering ile çözüyor yani DirectX/OpenGL ile donanım hızlandırması desteği yok. Eğer Silverlight release versiyonunda örneğin Windows için DirectX, Mac için OpenGL tabanlı rendering kullanacak olursa (yada OpenGL ES gibi bir yaklaşımla) donanımsal 3D desteği de ekleyerek ciddi bir fark atabilir. Silverlight 1.1 Alpha versiyonu rendering için ne kullanıyor bilmiyorum ama nesne hareketleri Flash'a oranla daha seri ve teklemesiz (Windows versiyonu eski GDI+'ı kullanıyor olabilir). Bununla beraber Flash'dan daha esnek bir model olan WPF animasyon modelini destekliyor (storyboard, timeline gibi yapılar var).

Silverlight Flash'a göre çok daha arama motoru dostu bir yaklaşıma sahip. Arama motorları indeksleme yaparken Flash içeriklerdeki metinleri alamaz, buna karşın Silverlight'da içerik xaml uzantılı xml formatında metinsel bir formatta tutulduğundan içerdiği metinler indekslenebilir.

Programlama modeli olarak bakacak olursak bu konuda ActionScript'e karşın Silverlight'ın dil desteği çok ileride. C# veya VB.Net gibi bir dille yazıp Silverlight hedefli derlediğiniz binary dll'leri Silverlight projenize dahil edebilirsiniz. Bu derlenmiş DLL'ler doğal makina kodu değil MSIL bytekodu içeriyor ve bunlar client tarafındaki Core CLR (CLR'ın kırpılmışı) vasıtasıyle native koda derlenerek çalıştırılıyor ve framework'ün de light sürümü mevcut (Base Class Library falan var), security de değişmiş.

Browser'da Javascript varken C# ne sağlayacak diye düşünen varsa tabiki en başta hız, browser içinde javascript'den 300 ila 1000 kat hızlı kod çalıştırabileceksiniz.

Benchmarklar daha ortada yok ama .Net runtime'ın rakip pluginlerden 15 kat hızlı olduğunu söyleniyor. Silverlight projenizi host ettiğiniz server'da ister Linux/Apacahe kurulu olsun, ister Windows/IIS hiç farketmez hepsinde çalışır. Çünkü server tarafının bu işle hiç bir alakası yok, tüm işi yapan client'da çalışan plugin'dir, yani client'da çalışan plug-in web serverdan xaml, dll ve diğer içerik dosyalarını indirir ve çalıştırır.

Silverlight'da ve sonraki nesil ASP.Net'de gelen yeni bir özellik de dinamik dillerdir. Dinamik diller DLR üzerinde çalışır (plugin'le birlikte geliyor, DLR da CLR'a ihtiyaç duyar) ve Python, Ruby, VBx (VB 10), JavaScript'in dinamik versiyonlarının release versiyonuna ekleneceği söyleniyor (IronPython ve JScrip için halihazırda vardı hatırladığım, tabi JScript browser'ın JScript'i değil kendileri yazmış). Dinamik diller derlenmeden serverda host edilirler, ama interpret de edilmezler, ilk çalıştıklarında derleme işlemi gerçekleşir.

Birazcık performans dezavantajına karşın DLR; Phyton, Ruby gibi dillerin sentekslerini oynamadan .Net'e adapte edilmesini mümkün kılması bakımından önemli bir yenilik. Ayrıca içeriği çalışma anında belirlenen nesnelerin kullanımını basite indirgemesi gibi bazı avantajları da var. Silverlight'da yer alan DLR'ın önemli bir diğer özelliği de DLR'ın Silverlight ile gelen Core CLR'a değil de eğer kurulu ise client tarafındaki desktop CLR'a (sistemde .net framework kuruluysa ona) yönlendirilmesi mümkün oluyor.

Görüntü codec'i olarak Silverlight VC-1 (endüstri standardı), WMV ve WMA formatlarını destekliyor. Flash'da ise görüntü için yine iyi bir codec olan H.263 varyasyonu var.

Silverlight'daki bir diğer farklı özellik tam ekran içerik hazırlayabilmeniz, yani browser ve herşeyi içerikle kapatabiliyorsunuz. Ama güvenlik gerekçesiyle ilk çalışmada bunu sağlamayıp kullanıcının bir tuşa yada fareye tıklaması gibi bir işleme karşılık olay tetiklediğinizde yapabiliyorsunuz ve tam ekrana geçtiğinde ESC tuşu işle çıkabileceğinizi belirten bir uyarı birkaç saniyeliğine sistem tarafından otomatik görüntüleniyor.

HTML-DOM entegrasyonu, network desteğini gibi özelliklerine de dayanarak Silverlight'ın sadece Flash değil aynı zamanda Java Applet piyasasına da ciddi zarar vereceğini öngörebiliriz. Tabi herşeyi zaman gösterecek.

Kolayca bir Silverlight projesi oluşturmak için Microsoft Visual Studio Orcas Beta 1'i kullanabilirsiniz. Orcas için MS tarafından hazır Silverlight proje şablonları hazırlanmıştır. Bu işlemi nasıl yapacağınızı birkaç madde de Silverlight QuickStarts dökümanındaki giriş kısmını referans alarak sıralayalım. Şu dosyalara ihtiyacınız olacak:

Microsoft Silverlight 1.1 Alpha. http://www.microsoft.com/downloads/details.aspx?FamilyID=54B85D84-604D-43DB-BCFE-7AFD278208D8&displaylang=en Microsoft Visual Studio Code Name "Orcas" Beta 1. http://msdn2.microsoft.com/en-us/vstudio/aa700831.aspx Microsoft Silverlight Tools Alpha for Visual Studio Code Name "Orcas" Beta 1. http://www.microsoft.com/downloads/details.aspx?familyid=6c2b309b-8f2d-44a5-b04f-836f0d4ec1c4&displaylang=en

Orcas'da yeni bir C# Silverlight projesi oluşturduğunuzda proje içerisinde Page.xaml, Page.xaml.cs, Silverlight.js, TestPage.html ve TestPage.html.js isminde dosyalar yer alır.

TestPage.html : Kullanıcıya gösterilecek sayfa budur, içerisinde varsayılan olarak sadece silverlight içerigini getiren createSilverlight() javascript fonsksiyonuna bir çağrı vardır. Silverlight içeriği etrafına yerleştireceğiniz html çerçeveyi buraya girebilirsiniz. Site içeriği için bu tek html'i kullanıp navigasyon anında kodla xaml kaynağınI değiştirerek farklı xaml dosyaları görüntüleyebileceğiniz gibi, her xaml için ayrı bir html de oluşturabilirsiniz.

TestPage.html.js : Html sayfa içerisinde çağırdığımız createSilverlight() fonksiyonu bu script dosyası içerisinde yer alır. Fonksiyon; silverlight içeriğin boyutu, xaml dosyanın ismi gibi birkaç parametreyle Sys.Silverlight.createObjectEx() javasctipt fonksiyonuna bir çagrı içerir. Aslında bu dosya içerisindeki javascript, html'in içine de alınabilirdi ama script kodu ayrı olsun diye böyle tercih edilmiş. (Not: Bu dosyayı sabit diskinize kopyaladığınızda Windows ya da virus yazılımlarınız dosyanın adından dolayı 'güvensiz dosya' uyarısı verip dosyayı bloke edebilir. Rename yaparak ta kullanabilirsiniz)

Silverlight.js : Sys.Silverlight.createObjectEx() isimli fonksiyon ile beraber birkaç yardımcı javascript fonksiyonu bu dosya içerisinde yer alıyor ve dosyayı oynamamamız söyleniyor. 'Silverlight plugini kurulu mu bak, kurulu değilse kullanıcıya kurması için gereken bağlantıyı ver, kurulu ise bir silverlight nesnesi oluştur' gibi işlemler bunun içerisinde yer alıyor. Performans açısından serverdaki tüm web uygulamaları için ortak bir noktaya atılabilir.

Page.xaml : Silverlight arayüz içeriği bu dosyada yer alır, sonradan istediğiniz kadar xaml dosya ekleyebilirsiniz. Yukarıda anlattığımız gibi bu dosyanın adresi TestPage.html.js'de Sys.Silverlight.createObjectEx() çağırılırken verilir. Varsayılan olarak buraya sadece bir Canvas tag'i atılmıştır. Canvas'ı soyut bir pencere yada görsel nesne paneli gibi düşünebilirsiniz. Eğer nesnedeki eventlar için managed kodlama (c# yada vb.net ile) yapacaksanız Canvas'in nitelikleri (attribute) arasında yer alan "x:Class" ile kullanacağınız class ve assembly'nizi belirtebilirsiniz.

Page.xaml.cs : Managed event kodlarının yer aldığı sayfadır ve varsayılan olarak Page_Loaded event'ı implemente edilmiştir. Proje vb.net ise uzantısı .vb olacaktır. Derlendiğinde oluşan assembly (dll) ve sınıf/namespace isimleri yukarıda bahsettiğimiz xaml dosyanın "x:Class" attribute'undaki ile aynı olmalıdır ve bu oluşan dll site yayınlandığında kullanılmalıdır (siteyi yayinlayacağınız zaman .cs .vb dosyaları, proje dosyasını falan dahil etmemelisiniz). Tüm kodun buraya yazılma zorunluluğu yoktur, istenildiği kadar kod dosyası eklenebilir.

Tabi yukarıda anlattıklarımız boş bir Orcas Silverlight proje şablonunun varsayılan yapısını kapsıyor, tabiki dilerseniz çok daha kapsamlı custom bir projeyi kendiniz oluşturabilirsiniz.

Serdar Irmak, bu sitenin eksiksiz ve hatasız olduğu
konusunda bir garanti veremez. Bu sitede yer alan bilgilerin ve
programların kullanımı sonucu oluşabilecek zararlardan
sorumlu tutulamaz.

   © Copyright 2006-2007 Serdar Irmak serdar@argelab.net